Η εμπειρία του αρχαίου ακροατή της μυθοποιίας: εφαρμογή της έρευνας σε αρκαδικούς μύθους

[Read this post in English]

Η παρακάτω ανάρτηση βασίζεται στις δημοσιεύσεις της Καθηγήτριας Sarah Iles Johnston: Narrating Myths: Story & Belief in Ancient Greece και The Greek Mythic Story World. Σήμερα τα δύο αυτά άρθρα αποτελούν κεφάλαια του βιβλίου της The Story of Myth (2018).

Με τη σειρά μου έχω εμπλουτίσει τη θεωρία της με παραδείγματα από την Αρκαδική Μυθολογία.

Ένα φαινόμενο που παρατηρούμε διαβάζοντας τους αρχαιοελληνικούς μύθους είναι οι παραλλαγές στην πλοκή και στους πρωταγωνιστές τους. Κάποτε η διαφορά μπορεί να αφορά σε ένα μικρό μέρος της συνολικής τους πλοκής, ώστε αυτόματα ενεργοποιείται στο μυαλό μας η λειτουργία της σύγκρισής τους. Κάποτε συναντάμε έναν συγκεκριμένο χαρακτήρα σε πολλές και αντικρουόμενες αφηγήσεις, ώστε η κοινή λογική μας επιτάσσει να πάρουμε θέση για το ποια εκδοχή είναι ορθή.

Ποιος άραγε δεν έχει μείνει με την εντύπωση ότι η Μήδεια ήταν μια μητέρα που πήρε εκδίκηση από τον άντρα της σκοτώνοντας τα παιδιά της; Τι κι αν αυτή η εκδοχή φαίνεται να βασίζεται στον μεταγενέστερο ανασκευασμό του μύθου της Μήδειας από τον Ευριπίδη στην ομώνυμη τραγωδία του;

Σε αυτό ακριβώς το σημείο κατά το οποίο ο εγκέφαλός μας αρχίζει να κατατάσσει τις παραλλαγές των μύθων σε αποδεκτές και μη, έρχεται η Sarah Iles Johnson να εισαγάγει μία διαφορετική θεώρηση του φαινομένου. Η ερευνήτρια αφορμάται από την εμμονή ορισμένων να βλέπουν τους μύθους σαν αληθινά γεγονότα εγκιβωτισμένα μέσα σε μικρής σημασίας αφηγηματικά μοτίβα, τα οποία περιμένουν καρτερικά την λύτρωση που θα τους φέρει η αποκωδικοποίησή τους.

Η δική της προσέγγιση την φέρνει στο συμπέρασμα ότι οι παραλλαγές των μύθων που έχουν φτάσει στις μέρες μας είναι προϊόντα της δημοφιλούς ψυχαγωγικής συνήθειας του ἀείδειν κυρίως σε δημόσιες εκδηλώσεις. Ο σκοπός του αοιδού ήταν να δημιουργήσει ένα εγκεφαλικό παιχνίδι μεταξύ του ακροατή και των αφηγηματικών χαρακτήρων. Συνεπώς, το ακροατήριο ήταν πιο δεκτικό στο να επενδύσει ενέργεια πνευματική και συναισθηματική σε έναν ή περισσότερους πρωταγωνιστές και να δημιουργήσει ένα ξεχωριστό δέσιμο μαζί τους.

Η τεχνική της επιλογής γνώριμων πρωταγωνιστών και αφηγηματικών μοτίβων από την τοπική και την πανελλήνια παράδοση, βοηθούσε τον αφηγητή να προσελκύσει κοινό. Η τεχνική της εισαγωγή νέων προσώπων έδιναν ενός είδους επικύρωση στην ιστορία, και τροφοδοτούσαν επίσης την υπερηφάνεια της μερίδας του κοινού που συμμετείχε συχνά σε τέτοιες εκδηλώσεις. Η τεχνική της τμηματοποίηση της αφήγηση σε επεισόδεια επίσης διέγειρε το ενδιαφέρον και την περιέργεια του δέκτη, διευκολύνοντας τον αφηγητή στο να προσελκύσει αργότερα το ίδιο καταναλωτικό κοινό. Η προσέγγιση της Johnston μας βοηθά να ταυτιστούμε ευκολότερα με την εμπειρία του αρχαίου καταναλωτικού κοινού της μυθοπλασίας, διότι πολύ απλά η παραπάνω διαδικασία μας θυμίζει τη δική μας σύγχρονη καταναλωτική εμπειρία με σειρές μυθοπλασίας των μέσων μαζικής ψυχαγωγίας που ο καθένας μας επιλέγει.

Αφηγηματικοί χαρακτήρες

H Johnston αντιλαμβάνεται τους πρωταγωνιστές των αρχαιοελληνικών μύθων ως πολυδιάστατους (σ.σ. συμβατική μετάφραση του νεοσύστατου όρου plurimedial της επιστήμης των μέσων μαζικής επικοινωνίας) και η υπόστασή τους καθορίζεται ισόποσα από το σύνολο των μύθων που τους περικλύουν.

Ο Αρκάς είναι μεταξύ άλλων:

μοναδικός υιός της Καλλιστούς και του Δία
και δίδυμος αδερφός του θεού Πάνα, παιδιά της Καλλιστούς και του Δία
και μωρό που γέννησε η Καλλιστώ σε μορφή ανθρώπινη
και μωρό που γέννησε η Καλλιστώ σε μορφή αρκούδας
και το νεογνό που έσωσε ο Ερμής
και το νεογνό που έσωσε ο Δίας και έδωσε στη Μαία να αναθρέψει
και ο έφηβος που κυνηγά μαζί με τους Αρκάδες την Καλλιστώ για να την σκοτώσουν
και ο έφηβος που μαζί με την μητέρα του τους κυνηγούν οι Αρκάδες για να τους σκοτώσουν
και ο ήρωας που ο Δίας μεταμορφώνει στη μικρή Άρκτο
και το θύμα θυσίας του Λυκάονος που επαναφέρει στην αρχική μορφή ο Δίας
και ο ιδρυτής της Τραπεζούντας εκεί που ο Δίας είχε αναποδογυρίσει ένα τραπέζι
και ο βασιλιάς του οποίου ο γιος, ο Τραπεζεύς, ίδρυσε την πόλη Τραπεζούς
και ο βασιλιάς που έμαθε στους Αρκάδες να ζυμώνουν και να υφαίνουν

Το γεγονός ότι οι μυθικοί χαρακτήρες είναι πολυδιάστατοι τους δίνει την ελευθερία να εμφανίζονται σε νέους μύθους χωρίς περιορισμούς, αλλά και την ευκαιρία να παραμένουν στο μυθολογικό προσκήνιο.

Αφηγηματικές τεχνικές

Για την Johnston δεν υπάρχουν μυθικοί χαρακτήρες που στέκονται αυτόνομοι. Αντιθέτως, υπάρχει ένα Μυθικό Δίκτυο (Mythic Network) το οποίο πλέκεται σε βάθος χρόνου και το οποίο δημιουργεί συνδετικούς δεσμούς μεταξύ των πρωταγωνιστών και των μύθων τους. Αυτό επιτυγχάνεται με την εξής διαδικασία: από ένα υπάρχον αφήγημα, ας το πούμε εδώ αφήγημα Α΄, κάποιος εμπνέεται και δημιουργεί μία δεύτερη ιστορία, ας την ονομάσουμε αφήγημα Β΄. Έπειτα ο δημιουργός συνδέει τα δύο αφηγήματα με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Το αφήγημα Β΄ μπορεί να είναι:

· prequel του πρώτου μύθου [= δημιουργία μιας νέας ιστορίας (αφήγημα Β΄) που αναφέρεται σε γεγονότα που συνέβησαν πριν από αυτά του αφηγήματος Α΄].

Ως αφηγήματα Β θα μπορούσαμε να δούμε τις διαφορετικές εκδοχές που υπάρχουν σχετικά με γεγονότα υποτίθεται διαδραματίστηκαν σε πρώιμο στάδιο της ζωής του Τηλέφου και της μητέρας του Αύγης στην Τεγέα. Αυτές οι εκδοχές αφορούν ακόμα και στην ακριβή τοποθεσία όπου η Αύγη συνέλαβε τον υιό της [πηγή] αλλά και την τοποθεσία όπου τον γέννησε [πηγή].

· sequel [=μία νέα ιστορία (αφήγημα Β΄) συνεχίζει με κάποιον τρόπο την πλοκή του υπάρχοντος αφηγήματος Α΄]

Εδώ ανήκει ο μύθος του τάφου της Πηνελόπης στην Μαντίνεια. Τον μύθο μας διασώζει ο Παυσανίας. Στο αφήγημα Β΄ η επική ηρωίδα Πηνελόπη, η οποία είχε αρχικά καταφύγει στη Σπάρτη επειδή είχε κατηγορηθεί και διωχθεί από τον Οδυσσέα, μετοίκησε τελικά στη Μαντίνεια όπου και πέθανε. Την αφορμή για τη δημιουργία αυτής της εκδοχής μπορεί να έδωσε το ίδιο το ομηρικό έπος ή κάποιος άλλος μύθος που δεν επιβίωσε στις μέρες μας. [πηγή]

· midquel (=νέο αφήγημα Β΄ που καλύπτει ένα κενό από το υπάρχον αφήγημα Α΄)

Σε αυτήν την κατηγορία ανήκει ο μύθος από τη Θέλπουσα σχετικά με την Δήμητρα και τον Ποσειδώνα. Τον μύθο διασώζει ο Παυσανίας. Το αφήγημα Β΄ αναφέρεται σε ένα περιστατικό που υποτίθεται ότι έλαβε χώρο κατά την περίοδο που η Δήμητρα περιπλανιόταν ψάχνοντας την Περσεφόνη. Εδώ το αφήγημα Α΄ είναι ο γνωστός πανελλήνιος μύθος της Δήμητρας και της Περσεφόνης. Στο αφήγημα Β΄ η Δήμητρα περιπλανιέται στις όχθες του ποταμού Λάδωνα, όταν ο Ποσειδώνας την πλησιάζει με ερωτικό σκοπό. Εκείνη μεταμορφώνεται σε φοράδα για να τον ξεγελάσει όμως εκείνος μεταμορφώνεται με τη σειρά του σε άλογο και πετυχαίνει το σκοπό του. Στην αρχή η Δήμητρα είναι θυμωμένη, όμως στη συνέχεια αποφασίζει να αφήσει πίσω την οργή και να κάνει μπάνιο στα νερά του Λάδωνα. Έτσι, η θεά Δήμητρα γιορταζόταν από τους Θελπουσίους με δύο επίθετα. Αυτά ήταν Ερινύς και Λουσία. [πηγή]

· paraquel (=ο χρόνος δράσης του αφηγήματος Β΄ είναι παράλληλος με αυτόν του Α΄. Η πλοκή του υπάρχοντος αφηγήματος Α΄ δεν εμποδίζει το Β΄ να επιλέξει τους ίδιους πρωταγωνιστές και την ίδια θεματολογία, δίνοντας μία άλλη εκδοχή).

Ένα παράδειγμα είναι ο μύθος του Αγνοθέμιδος σχετικά με τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Τον μύθο αυτό μεταφέρει σε εμάς ο Πλούταρχος. Το αφήγημα Β' δίνει μία νέα διάσταση στο γεγονός της δηλητηρίασης. Σε αυτόν τον μύθο ο βασιλιάς Αντίγονος υποστήριζε ότι άκουσε πως το λεγόμενο δηλητήριο ήταν στην πραγματικότητα νερό από την αρκαδική Στίγα, το οποίο είχαν μεταφέρει σε οπλή γαϊδάρου (το μοναδικό υλικό που έμενε ανέπαφο από τις τρομερές ιδιότητες του νερού. [πηγή]

Η τμηματοποίηση των αφηγημάτων για την Johnston γίνεται με δραματοποίηση σε επεισόδια (seriality) ή με δραματοποίηση σε υπέρ-επεισόδια (hyperseriality). Στην πρώτη ομάδα συγκαταλέγονται ιστορίες με ομαλή ροή και χωρισμένες σε επεισόδια, όπως είναι οι ραψωδίες στα έπη. Μία τέτοια περίπτωση είναι ο μύθος της Καλλιστούς όπως παρουσιάζεται στο έργο του Οβιδίου Μεταμορφώσεις. Η εξέλιξη της πλοκής είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη δράση των πρωταγωνιστών. Κάθε νέα σκηνή/επεισόδιο εξιστορεί τις συνέπειες που προέκυψαν από όσα συνέβησαν ακριβώς πριν. [δείτε την ανάλυσή μου για το μύθο της Καλλιστούς εδώ].

Σκηνή 1: Η Καλλιστώ είναι ακόλουθος της Αρτέμιδος στο κυνήγι.
Σκηνή 2: Ο Δίας θέλει να συνευρεθεί με την Καλλιστώ. Για να καταφέρει να την πλησιάσει, μεταμορφώνεται σε Αρτέμιδα για να την ξεγελάσει.
Σκηνή 3: Όταν πια η εγκυμοσύνη της Καλλιστούς δεν μπορεί να κρυφτεί, η Άρτεμις εξοργίζεται γιατί αντιλαμβάνεται ότι έχει καταπατήσει τον όρκο αγνότητας που έπαιρναν οι ακόλουθες της.
Σκηνή 4: Η Καλλιστώ γεννά τον Αρκάδα και η σύζυγος του Δία γίνεται έξαλλη γι’αυτό. Έτσι η Ήρα την μεταμορφώνει σε αρκούδα.
Σκίτσο οινοχόης που αναπαριστά μία εκ των
εκδοχών του μύθου της Καλλιστούς και του Αρκάδος
Σκηνή 5: Ο έφηβος πια Αρκάς κυνηγά στο δάσος όταν βλέπει μπροστά του την αρκούδα. Εκείνη τον αναγνωρίζει και τον πλησιάζει από αγάπη αλλά αυτός από τρόμο και επειδή αγνοούσε την αλήθεια είναι έτοιμος να την σκοτώσει.
Σκηνή 6: Ο Δίας που ξέρει την αλήθεια και βλέπει το τραγικό γεγονός να πλησιάζει, επεμβαίνει και τους μετατρέπει σε αστερισμούς.

Στη δραματοποίηση σε υπέρ-επεισόδια τα σημεία ένωσης των μύθων δεν έχουν ακόμα αφομοιωθεί καλά μεταξύ τους. Οι παλαιότεροι αυτόνομοι μύθοι έχουν ενωθεί σε ένα σύνολο, το οποίο όμως δεν παρουσιάζει όση συνοχή και ομοιογένεια παρατηρούμε στην προηγούμενη κατηγορία. Συχνά τέτοιες ενώσεις έχουν ως αποτέλεσμα να μην μπορούμε εύκολα να κρίνουμε το ποιο είναι το βασικό πρόσωπο της ιστορίας. Το καλύτερο αρκαδικό παράδειγμα εδώ θεωρώ ότι είναι ο μύθος του Λυκάονος, όπως παρουσιάζεται στο έργο Fabulae του Ψεύδο-Υγίνου. [δείτε την ανάλυσή μου για το μύθο του Λυκάονος εδώ]

Σκηνή 1: Ο Δίας επισκέπτεται το σπίτι του Λυκάονος.
Σκηνή 2: Ο Δίας συνευρίσκεται με την Καλλιστώ και γεννιέται ο Αρκάς.
Σκηνή 3: Οι υιοί του Λυκάονος θέλουν να βάλουν τον επισκέπτη σε δοκιμασία και να δουν αν πρόκειται για θεό.
Σκηνή 4: Οι υιοί ανακατεύουν ανθρώπινο κρέας με άλλα κρέατα και τα προσφέρουν στον ξένο.
Σκηνή 5: Ο θεός αναποδογυρίζει το τραπέζι στο οποίο του σέρβιραν το ανόσιο γεύμα στο σημείο εκείνο που ο Αρκάς αργότερα ίδρυσε την Τραπεζούντα.
Σκηνή 6: Ο Δίας τιμωρεί τους υιούς με κατακεραύνωση.
Σκηνή 7: Ο Δίας τιμωρεί τον Λυκάονα μεταμορφώνοντάς τον σε λύκο.

Ο συγκεκριμένος μύθος είναι ο μοναδικός που συνδυάζει την κόρη με τον εγγονό και τους υιούς του βασιλιά, και μάλιστα χωρίς καμία προσπάθεια ομαλής ένωσης των κομματιών, αφού μεταξύ τους δεν υπάρχει καμία σκηνή αλληλεπίδρασης. Είναι επίσης η μοναδική εκδοχή που λέει ότι ο Αρκάς ίδρυσε την Τραπεζούντα, σε αντίθεση με όσες απλώς αναφέρουν ότι η πόλη είχε ιδρυθεί εκεί. Έχουμε ήδη καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο μύθος του βασιλιά με την κόρη και τον εγγονό και ο μύθος του βασιλιά με τους πολλούς υιούς ήταν αρχικά δύο διαφορετικά αφηγήματα. [δείτε τη δημοσίευσή μου]

Άλλωστε στην Αρκαδία είναι ευρέως διαδεδομένο το μοτίβο της κόρης ενός γνωστού θνητού την οποία ερωτεύεται ένα θεϊκό ή ηρωικό πρόσωπο και από το οποίο η ηρωίδα τεκνοποιείται. Ας θυμηθούμε επιγραμματικά:

Η Αύγη, κόρη του Aλέου, συνευρίσκεται με τον Ηρακλή και γενναει τον Τήλεφο.
Η Καλλιστώ, κόρη του Λυκάονος, συνευρίσκεται με το θεό Δία και γεννάει τον Αρκάδα.
Η Καλλιστώ, κόρη του Νυκτέως, συνευρίσκεται με το θεό Δία και γεννάει τον Αρκάδα.
Η Μεγιστώ, κόρη του Κητέως, συνευρίσκεται με το θεό Δία στην περιοχή Νώνακρις και γεννάει τον Αρκάδα.
Η Φυλονόμη, η κόρη του Νυκτίμου και της Αρκαδίας, συνευρίσκεται με τον Άρη κοντά στον Ερύμανθο και γεννάει δίδυμα, τον Λύκαστο και τον Παρράσιο. [πηγή]
Η Φιαλώ, η κόρη του Αλκιμέδοντος, συνευρίσκεται με τον Ηρακλή στην περιοχή της Οστρακίνας και γεννάει τον Αιχμαγόρα. [πηγή]
Η Ψωφίς, η κόρη του Έρυκος, συνευρίσκεται με τον Ηρακλή, ο οποίος την αφήνει στο σπίτι του φίλου του Λυκόρτα, στην Αρκαδική πόλη Φηγία. Από την ένωση γεννιέται ο Εχέφρων και ο Πρόμαχος, οι οποίοι μετονομάζουν την Φηγία σε Ψωφίδα. [πηγή]

Τέλος, κατά τη διαδικασία επιλογής πρωταγωνιστών από το Μυθικό Δίκτυο, μπορεί να συμβεί το φαινόμενο της διασταύρωσης (Crossover). Νωρίτερα είδαμε ότι οι πρωταγωνιστές που επιλέγονται έχουν κάποια συνάφεια. Στον μύθο του Λυκάονος όλοι συνδέονται συγγενικά με αυτόν. Στην περίπτωση της διασταύρωσης, η εμφάνιση ενός συγκεκριμένου χαρακτήρα προκαλεί στον ακροατή έκπληξη. Εδώ, οι χαρακτήρες που επιλέγονται είναι συνήθως ήδη γνωστά μυθολογικά πρόσωπα και χρησιμεύουν ως πιστοποίηση ή ως προοικονομία για τα γεγονότα που πρόκειται να εκτυλιχθούν. Τέτοιες επιλογές επιβραβεύουν τους «σκληρούς λύτες» του ακροατηρίου.

Στην αρκαδική μυθολογία, ο βασιλιάς Αρκάς εισαγάγει νέες τεχνικές γνώσεις για να διευκολύνει τη ζωή του λαού του, έχοντας πρώτα ο ίδιος εκπαιδευτεί από τους ειδικούς του είδους. Τη γνώση για το πώς να ζημώνει την μαθαίνει από τον πανελληνίως αναγνωρισμένο ήρωα Τριπτόλεμο, ο οποίος είναι άμεσα συνδεδεμένος με τα σιτηρά και με την θεά της γεωργίας, Δήμητρα. Τη γνώση του να γνέθει το μαλλί την πήρε από τον Αρισταίο (το σωζόμενο όνομα είναι Αδρίστας όμως πολλοί μελετητές το διορθώνουν σε Αρισταίος). Ο Αρισταίος ήταν επίσης πανελληνίως γνωστή φυσιογνωμία συνδεδεμένη με την κτηνοτροφία. [πηγή]

Εορτές και αφηγητής

Τελετές αφήγησης πιθανότατα λάμβαναν χώρο σε κοινωνικές και θρησκευτικές εορτές. Είναι εύλογο να σκεφτούμε πως η πλοκή των μύθων που επιλέγονταν να ακουστούν, καθοριζόταν από το εκάστοτε κοινωνικό γεγονός, την γεωγραφική τοποθεσία και/ή το θρησκευτικό πρόσωπο που είχε την τιμητική του.

Πέρα από την προφανή ψυχαγωγία που προσέφερε η διήγηση μύθων, προωθούσε ασυναίσθητα και τη λατρεία ενός θεού ή ήρωα. Το βασικό μήνυμα υπενθύμιζε στους ακροατές ότι οι θεοί και οι ήρωες υπάρχουν και μπορούν, αν το θελήσουν, να συμμετέχουν ενεργά και να καθορίσουν τη ζωή τους, όπως έκαναν και με τους θνητούς χαρακτήρες του αφηγήματος. Άλλωστε, τα γεγονότα λάμβαναν χώρα σε γνώριμα τοπία από τον δικό τους κόσμο (primary world) και όχι σε μία δεύτερη, αποκομμένη από αυτούς διάσταση (secondary world).

Ακροατής

Η επιλογή του να εκτιλίσσεται ο μυθικός κόσμος στον ίδιο κόσμο που ζούσαν οι ακροατές δεν φαίνεται να ήταν τυχαία. Το αρχαιοελληνικό κοινό ένιωθε την ανάγκη να ταυτίζει το μυθικό τοπίο με κάποιον γεωγραφικό τόπο γνωστό σε αυτό.

Η Τιτανομαχία για τους Αρκάδες έλαβε χώρα στην αρκαδική θέση Βάθος και όχι στην θρακική Παλλήνη [πηγή]. Ο Δίας γεννήθηκε στο Λύκαιο όρος [πηγή].

Λόγω του πλήθους των δημοσίων εορτών, ο μέσος ακροατής θα πρέπει να ήταν εξοικειωμένος με αρκετές εκδοχές από τους μύθους των πρωταγωνιστών. Πηγή πληροφόρησης δεν ήταν μόνο η αφήγηση, αλλά και το θέατρο, τα αγάλματα, οι αναπαραστάσεις σε ναούς, σε δημόσιους χώρους, σε αγγεία και άλλα προσωπικά αντικείμενα.

Έχουμε δει ότι οι αναπαραστάσεις της ιστορίας της Καλλιστούς στην οινοχόη και τον καλυκωτό κρατήρα, δεν αντιστοιχούν σε καμία από της σωζόμενες αφηγήσεις. Μπορεί να αφορούν απεικόνιση κάποιας χαμένης εκδοχής ή και την προσωπική σύλληψη του καλλιτέχνη. [δείτε τις αναπαραστάσεις στο βίντεο 00:02:53]

Η δημοφιλία αυτού του είδους πνευματικής γυμναστικής φαίνεται και από το γεγονός ότι η μυθοπλασία έφτασε σε εξαιρετικά σύνθετο και πολύπλοκο επίπεδο στα ποιήματα της ελληνιστικής εποχής. Η Johnston ανακαλεί τον στίχο 143 από το δυσνόητο έργο Αλεξάνδρα του Λυκόφρονος: τῆς πενταλέκτρου θυιάδος Πλευρωνίας (=πέντε φορές παντρεμένη ξέφρενη απογόνου του Πλεύρωνος). Μόνο δυνατοί λύτες είχαν την δυνατότητα να καταλάβουν πως η αναφορά είναι για την Ωραία Ελένη η οποία σε διαφορετικούς μύθους είχε παντρευτεί 1) τον Θησέα, 2) τον Μενέλαο, 3) τον Πάρη, 4) τον Δηίφοβο και 5) τον Αχιλλέα.

Ας θυμηθούμε ότι στο ίδιο ποίημα υπάρχει ο στίχος 481 ο οποίος λέει το εξής: λυκαινομόρφων Νυκτίμου κρεανόμων (=των λυκόμορφων που κομμάτιασαν τον Νύκτιμο). Μπορούμε να καταλάβουμε το μυθικό γεγονός στο οποίο αναφέρεται ο στίχος, αυτό της ανθρωποθυσίας και του ανοσίου γεύματος. Αυτό που δεν μπορούμε να κατανοήσουμε είναι το ποιος μύθος αποτέλεσε την άμεση έμπνευση του στίχου, καθώς η εκδοχή του μύθου του Λυκάονος που θέλει ως θύμα τον Νύκτιμο, αναφέρει πως τη θυσία έκανε ο μόνος του ο Λυκάων. [πηγή], [δείτε όλα τα θύματα στο βίντεο 00:01:45]

Οι μυθογράφοι/ιστοριογράφοι των επόμενων αιώνων κατέγραφαν όσους περισσότερους μύθους μπορούσαν, δημιουργώντας θεματικές συλλογές ιστοριών. Στις συλλογές παρατηρείται έμφαση σε σπάνιες λεπτομέρειες. Τα επόμενα χρόνια, τα περίπλοκα ποιήματα της ελληνιστικής εποχής, συμπεριλαμβανομένου και του έργου Αλεξάνδρα ήταν πολύ δημοφιλή και μεταξύ των σχολιαστών της βυζαντινής περιόδου που διέσωζαν τα αρχαία κείμενα μέσω της αντιγραφής και σχολιασμού.